علی توکلی کارگردان
مقدمه
علی توکلی “Ali Tavakoli”متولد بهمن ماه 1366 است، او در دوران راهنمایی بود که متوجه شد به دنیای سینما علاقه دارد، اواخر سال‌های دهه ۷۰ یا اوایل ۸۰ بود که تجربه فیلم دیدن در سینما برای او جدی شد.
تماشای فیلم‌ها در سینما برای علی توکلی جالب بود، احساس می‌کرد او هم می‌تواند فیلم بسازد یا داستان بنویسد اما این احساس را در رابطه با هنرهای دیگر نداشت، مثلا وقتی نقاشی یا مجسمهای زیبا می‌دید احساس نمی‌کرد که او هم توان کشیدن یا ساختن آنها را داشته باشد.
آثار علی توکلی
دوران تحصیل علی توکلی
این احساس که سینما چقدر به او نزدیک است باعث شد تصمیم بگیرد به دنیای سینما وارد شود دقیقاً سوم راهنمایی بود که تصمیم نهایی را گرفت و پس از سپری کردن سال اول دبیرستان به تنها هنرستانی که در آن سالها سینما درس می‌داد و دو سال قبل از اینکه علی توکلی در آن ثبت نام کند تاسیس شده بود وارد شد که البته چند سال بعد منحل شد.
بعد از گذراندن دوره دو ساله در هنرستان پیام معاصر در دوره کارشناسی دانشگاه سوره پذیرفته شد.
آثار و فیلم های علی توکلی
علی توکلی در این سالها دو مجموعه داستان با نامهای «شرق غمگین / نشر اخوان» و «هر چیز سنگین در هوا پخش میشود / نشر سبزان» روانه بازار نشر کرد که از اولین آثار علی توکلی به شمار می‌روند.
علی توکلی و فیلم کوتاه کبود
سال 91 اولین فیلم کوتاه خود با نام «روزنه» را ساخت. سپس فیلمنامۀ کوتاه صراحی را برای سعید نجاتی نوشت که در جشنوارههای داخلی و خارجی مورد توجه قرار گرفت.
وی در سال 1400 با ساخت دومین فیلم کوتاه خود به نام فیلم کوتاه کبود به تهیه کنندگی فواد جاودان، سعید نجاتی و انجمن سینمای جوان ایران به عرصۀ فیلمسازی حرفهای بازگشت.
علی توکلی کارگردان فیلم کبود
او هم اکنون مشغول بازنویسی فیلمنامۀ بلندی است که احتمالا پس از محدودیتهای کرونایی جلوی دوربین خواهد رفت.
دانشکده های هنری فضای خوبی برای استعداد های سینمایی است
علی توکلی یک دهه در این دانشگاه مشغول تحصیل بود، دوره کارشناسی سینما با گرایش فیلمنامه و بعد از آن دوره کارشناسی ارشد را با گرایش مطالعات سینمایی به اتمام رساند.
او فکر میکند اگر باز هم به همان دوران بازگردد دوباره در دانشگاه، سینما خواهد خواند، هر چند در آن زمان تعداد اساتید خوب دانشگاه انگشت شمار بود. اما تجربه تشکیل گروه و فیلمسازی با جمعی از همکلاسی‌ها تجربه چشم گیری برای او بود.
فیلمنامه های علی توکلی
علی توکلی و دوستانش چند جوان با انگیزه بودند که ساخت فیلم کوتاه را با هم شروع کردند، هر چند که فیلم‌هایی که می‌ساختند بیشتر تجربه‌های دانشجویی بود اما به نظر او شکل‌گیری این گروه‌ها مثبت‌ترین اتفاقی است که در دانشگاه می‌افتد. به نظر او چیزی که در آموزشگاهای آزاد به سبب مدت زمان کوتاه آموزش کمتر اتفاق می‌افتد تشکیل گروه است که هم به شما در ساخت فیلم انگیزه میدهد و هم اینکه دوستانتان به عنوان عوامل در ساخت فیلم کوتاه کمک می‌کنند، این امر یکی از بزرگترین مزیت‌های چنین گروه‌هایی است چرا که شما نمی‌توانید به همه عوامل دستمزد بدهید و بخشی از فرآیند کار توسط این گروه‌ها انجام و این اتفاق بسیار مثبتی است به ویژه اینکه چنین چیزی در سالهایی اتفاق می‌افتد که شما فراغت زیادی دارید و شما را داخل فضایی قرار میدهد که بستر مناسبی است برای پرورش آدم‌های مستعد. ولی اگر شما از دانشگاه فاصله بگیرید کم‌کم از این فضا دور می‌شوید و این اتفاقی بود که برای علی توکلی افتاد.
تجربهی نوشتن از داستان کوتاه تا رمان
علی توکلی بعد از ساخت یک فیلم کوتاه دو مجموعه داستان کوتاه منتشر کرد، مجموعه اول به نام شرقی غمگین که داستان‌های مینیمال یک صفحه ایی بود و دومی داستان‌های کوتاه که با نام هر چیز سنگین در هوا پخش می شود منتشر شد. پس از نوشتن فیلمنامه کوتاهی به نام صراحی که توسط یکی از دوستانش ساخته شد، مدتی از فضای فیلمسازی دور شد.
آثار علی توکلی
بعد از چاپ دو مجموعه کوتاه یک رمان نوشت که بنا به دلایلی از انتشار آن صرف نظر کرد. در واقع چیزی که باعث شد این مسیر را ادامه ندهد و دوباره به سمت سینما بازگردد چند پرسش اساسی بود که به شکل شخصی برای او به وجود آمد.
اولین پرسش این بود که چرا ما رمان‌نویس بزرگ نداریم یا به عبارت دیگر چرا در حوزه زبان فارسی ما با داستانی با ابعاد جهانی رو به رو نمی شویم، جواب این سوال شاید بسیار سخت و پیچیده باشد اما آن چیزی که به ذهن او می‌رسد این است که ما نتوانسه‌ایم قالب رمان را به شکل درخوری در ادبیاتمان حل کنیم.
بیشتر رمان‌های فارسی چیزی شبیه سرگذشت نامه یا حدیث نفس است و شما موقع خواندن آن احساس می‌کنید در حال خواندن دفتر خاطرات هستید و این تنها در سطح رمان‌های معمولی نیست. شما این حس را در رمان‌های سطح بالاتری حس می‌کنید، چون ما نتوانسته‌ایم قالب رمان را به زمان فارسی دربیاوریم از طرفی ما مدام در حال باز تولید رمان غربی هستیم.
رمان فارسی ادامه سنت ادبیات کهن ما نیست چیزی است وارداتی که اگر بین ایران و غرب دیواری کشیده می‌شد و رمان غربی به فارسی ترجمه نمی‌شد بعید بود که مثلا از مثنوی مولانا به رمانی همانند همنوایی شبانه با ارکستر چوب‌ها می‌رسیدیم، ما با پشتوانه زبان فارسی یا همان شعر فارسی با قدمت حداقل هزار ساله است که مرزهای بومی را پشت سرگذاشته و جایگاه جهانی پیدا کرده و در حوزه ادبیات جهانی در میان پنج ادبیات برتر جای خواهیم گرفت، اما نویسنده‌ایی در حد ادبیات کهنمان به جهان معرفی نکرده‌ایم. در مجموع این پرسش‌ها گریبان علی توکلی را گرفت و او را دوباره به سمت فیلمنامه نویسی سوق داد.
بازگشت توکلی به سینما
بعد از مدتی دور بودن از فضای سینما دوباره با نوشتن یک فیلمنامه بلند به مسیر فیلمسازی برگشت البته پیش از ساخت آن به این نتیجه رسید که لازم است با ساخت یک فیلم کوتاه خودش را محک بزند.
ساخت فیلم کوتاه کبود به کارگردانی علی توکلی
فیلم کوتاه کبود که اخیراً ساخته شده است، برای فیلمنامه کبود از مرحله ایده تا متن نهایی 8 ماه وقت صرف شد. فیلمنامه بارها بازنویسی شد و مکرر تغییر کرد به خاطر وسواس زیاد مرحله انتخاب بازیگر خیلی طولانی شد ولی همان چیزی شد که علی توکلی میخواست و برای ساخت این فیلم تیم خوبی جمع کرده بود.
فیلم کوتاه کبود اثر علی توکلی
او به شخصه برای به نگارش درآوردن یک اثر اینطور عمل نمی‌کند که ایده‌ایی را که به ذهنش می‌رسد تبدیل به رمان یا فیلمنامه بکند، علاقه او به خودش مدیوم است که محرک او میشود در حقیقت میلی باید در او ایجاد شود تا در یک مدیوم خاص اثری خلق کند، مثلا علاقه او به مدیوم سینما باعث میشود که او فیلمنامه بنویسد و یا در یک بازه زمانی میل او به نگارش رمان باعث شد او رمان بنویسد.
ایدئولوژی خلق اثر
بسط یک ایده معمولا بر مبنای یک سری الگوها از پیش تعیین شده است، فرقی نمی‌کند شما کلاس فیلمنامه‌نویسی رفته باشید یا اسم سید فیلد به گوش تان خورده باشد زمانی که شما بخواهید رمان یا فیلمنامه بنویسید در اصل شما از مجموعه الگوهایی پیروی می‌کنید که ذهن شما به صورت ناخودگاه آنها را از فیلم‌هایی که دیدهاید و یا رمان‌هایی که خوانده‌اید برداشت میکند.
علی توکلی کارگردان کبود
فیلم‌های ساخته شده علی رقم ظاهر متفاوت اسکلت مشابه‌ایی دارند وقتی شما شروع کنید به نوشتن ناخودآگاه از فیلم‌هایی که دیدهاید تاثیر میگیرید حالا اگر شما در دانشگاه یا یک موسسه آموزش دیده باشید و یا با مطالعه با این الگوها آشنا شده باشید به شکل خودآگاه از آنها استفاده می‌کنید و اگر این پیش فرض‌ها را ندانید غریزی عمل می‌کنید یعنی این تصور برای شما وجود دارد که این شمایید که دارید این جهان را خلق می‌کنید اما در واقع شما دارید از همان قالب‌ها پیروی می‌کنید.
خلاصه اینکه شما دربند الگوهای از پیش تعیین شده‌اید. اگر بخواهیم مثالی بزنیم؛ یکی از انتقادات رایج در جامعهی ما این است که چرا در سینما و تلویزیون ما فیلمی درباره تاریخ ایران کهن ساخته نمیشود و یا اگر فیلمی ساخته شده با حمایت های دولتی درباره تاریخ صدر اسلام است.
علی توکلی در ادامه می‌گوید: حتی اگر این را مربوط به بودجه کلان آثار تاریخی یا فراهم نبودن امکانات بدانید، در حوزه ادبیات هم‌کاری در این باره انجام نداده‌ایم، ما حتی رمان تاریخی (منظورم تاریخ کهن است) هم ننوشته‌ایم این خلا بیشتر ناشی از آن است که ما الگوی از پیش تعیین شده‌ایی نداریم در واقع چون رمان غربی بیشتر درباره احوالات شخصی است و ما الگوی دیگری نداشته‌ایم در این باره کاری نشده و رمان‌های ما هم تقلیدی از رمان غربی مورد علاقه مترجمان است .
علی توکلی
واقعگرایی در سینما از نظر علی توکلی
به عقیده علی توکلی نمی‌دانیم الان زمان مناسبی برای صحبت کردن در مورد تاثیر‌پذیری از فیلم‌ها یا فیلمسازان دیگر باشد یا نه. چون هنوز در ابتدای راه هستیم اما اگر بخواهیم به شکل دیگری وارد این بحث شویم و این را در یک شکل گسترده‌تر مورد بحث قرار دهیم باید بگوییم هر چه در زمان جلوتر می‌رویم فیلم‌ها واقع گراتر می‌شوند غیر از چند ژانر بخصوص آن هم بیشتر در هالییود مثلا فیلم‌های اپیک فانتزی یا سوپر هیرویی که فی نفسه با واقعگرایی در تضاد هستند. شما در سایر گونه‌ها میبنید که فیلمسازها هر چه بیشتر سعی می‌کنند که به واقعگرایی نزدیک شوند.
تأثیر جشنوارهها برای سنعت فیلم سازی
بحث در مورد جشنوارهها خیلی پیچیده است و جوانب گسترده‌ایی دارد که شاید در حال حاضر دو مورد از آن به ذهن ما برسد، یکی از وجوه جشنوارهها سیاست‌های پشت هر جشنواره است.
نه به این معنا که سیاسیون در جشنوارهها دخالت می‌کنند خود جشنواره یک خط مشی مشخص دارد مثلا از یک نوع فیلم خاص پشتیبانی میکند که این خودش در جهت دهی فیلمسازها خیلی تاثیر گذار است. سوای از این غربی‌ها دوست دارند یک تصویر عجیب‌وغریب از جوامع جهان سومی ببینند اگر ما در فیلم‌هایمان تصویری اگزوتیک به نمایش نگذاریم یا به شکلی از بدویت و رفتارهای عجیب‌وغریب متوصل نشویم، آنها خیلی توجهی به آثارمان نشان نمی‌دهند یا حداقل در جشنواره‌هایشان جایگاهی به دست نمی‌آوریم این یک بخش قضیه است و ممکن است بعضی از جشنوارهها رویکرد متفاوتی داشته باشند و اینکه فیلم شما در یک جشنواره ارزیابی میشود و یا مجالی برای دیده شدن پیدا میکند نکته بسیار مثبتی است.
اما در نهایت فیلم را تنها برای جشنواره ساختن کار عجیبی است به بیان دیگر آن عشق ابتدایی به سینما را زائل میکند این توجه که از یک جشنواره میگیرید چه به لحاظ مالی چه توجه مخاطب غربی فیلمساز را گرفتار سیاست های جشنوارهها میکند. علی توکلی خودش به شخصه علاقه‌مند است که فیلم هایش در جشنواره حضور پیدا کند اما نه با متر معیار از پیش تعیین شده بلکه به واسطه ارزش‌های خود فیلم.
تجربه های فیلم کوتاه علی توکلی
تجربه‌ایی که علی توکلی از ساخت فیلم کوتاه اخیرش به دست آورد در وحله اول بیشتر به کار ساخت فیلم کوتاه می‌آید تا فیلم بلند.
علی توکلی و فیلم کبود
چون سازکار این دو متفاوت است در نتیجه تجربه‌های که به دست آورد به کار فیلم بلند نمی‌آید ولی به هر حال کارگردانی احتیاج به تمرین دارد شما هر چقدر هم با چارچوب‌های فیلمسازی آشنا باشید و بر شیوه‌های روایت آگاهی داشته باشید برای رسیدن به پختگی باید بارها دانسته‌هایت را بیازمایید اما اگر بخواهیم به نقاط اشتراکی که میان فیلم بلند و کوتاه وجود دارد اشاره کنیم شاید مهمترین نکته نحوه کار با بازیگر باشد شما هرچقدر با بازیگر تمرین کنید نتیجه بهتری میگیرید نباید فریب یک سری از حرف ها مثل اینکه «خلاقیت من در لحظه بهتر گل می کند» یا «خواندن دیالوگ ها به دفعات زیاد باعث میشود که آنها تکراری بشوند و حس آن از بین برود» را بخورید.
سخن پایانی
زمانی که موقعیت را از تمرین به اجرا تغییر می‌دهید آن تازگی دوباره شکل می‌گیرد شما در هنگام تمرین کردن باید از یک متد مشخص استفاده کنید.
این به شما کمک میکند که تعداد برداشت‌های با کیفیت افزایش پیدا کند و مواردی مثل فراموش کردن دیالوگ یا تپق زدن کمتر پیش بیاید و زودتر به لحظه دلخواه برسید. تمرین یک ویژگی مثبت دیگر هم دارد و آن‌هم همدل شدن گروه بازیگری است و نکته مهم دیگری که علی توکلی دوست دارد به آن اشاره کند اینکه فیلمساز قبل از اینکه مهیای کار شود باید حداقل دو روز کاملا استراحت کند و ذهنش را از همه چیز خالی کند این باید برای تمام عوامل اتفاق بیافتد از کارگردان و فیلمبردار گرفته تا بازیگر تا هم به لحاظ جسمی و روحی آماده خلق یک جهان جدید باشند.
منبع این مقاله: بیوگرافی علی توکلی در ویرگول
